مسخ
پرسش
نظر علامه طباطبائی در مورد مسخ چه بوده است؟ آیا مسخ به معنای تغییر در ذات انسان است؟
پاسخ اجمالی
علامه طباطبائی بر اساس برخی از آیات قرآن[1] و روایات اهل بیت(ع)،[2] مسخ را در یک نوع و معنای خاص آن پذیرفته است.[3] مسخی را که وی پذیرفته این است که اگر انسانى را فرض کنیم، که صورت انسانیش به صورت نوعى دیگر از انواع حیوانات؛ مانند میمون، و خوک، مبدل شده باشد، و صورت حیوانیت روى صورت انسانیتش نقش بسته باشد، چنین کسى انسانى است خوک‌نما، و یا انسانى است میمون‌نما، نه اینکه به کلى انسانیتش باطل گشته، و ماهیتش تبدیل به خوک و میمون شده باشد. این نوع از تغییر ذات و مسخ قابل پذیرش است؛ زیرا وقتى انسان در اثر تکرار عمل، صورتى از صورت‌‌های ملکات را کسب کند، نفسش بهمان صورت متصور می‌شود، و هیچ دلیلى نداریم بر محال بودن اینکه نفسانیات و صورت‌‌هاى نفسانى همان‌طور که در آخرت مجسم می‌شود، در دنیا نیز از باطن به ظاهر در آمده، و مجسم شود.
ادامه مطلب
نظر علامه طباطبائی در مورد مسخ چه بوده است؟ آیا مسخ به معنای تغییر در ذات انسان است؟
پاسخ اجمالی
علامه طباطبائی بر اساس برخی از آیات قرآن[1] و روایات اهل بیت(ع)،[2] مسخ را در یک نوع و معنای خاص آن پذیرفته است.[3] مسخی را که وی پذیرفته این است که اگر انسانى را فرض کنیم، که صورت انسانیش به صورت نوعى دیگر از انواع حیوانات؛ مانند میمون، و خوک، مبدل شده باشد، و صورت حیوانیت روى صورت انسانیتش نقش بسته باشد، چنین کسى انسانى است خوک‌نما، و یا انسانى است میمون‌نما، نه اینکه به کلى انسانیتش باطل گشته، و ماهیتش تبدیل به خوک و میمون شده باشد. این نوع از تغییر ذات و مسخ قابل پذیرش است؛ زیرا وقتى انسان در اثر تکرار عمل، صورتى از صورت‌‌های ملکات را کسب کند، نفسش بهمان صورت متصور می‌شود، و هیچ دلیلى نداریم بر محال بودن اینکه نفسانیات و صورت‌‌هاى نفسانى همان‌طور که در آخرت مجسم می‌شود، در دنیا نیز از باطن به ظاهر در آمده، و مجسم شود.
علاوه بر این، نفس انسانیت که در اوّل حدوثش هیچ نقشى نداشت، اما قابل و پذیراى هر نقشى بود، می‌تواند به صورت‌‌هاى خاصى متنوع شود، بعد از ابهام مشخص، و بعد از اطلاق مقید شود. بنابر این همان‌طور که گفته شد، انسان مسخ شده، انسان است اما مسخ شده، نه اینکه مسخ شدهاى فاقد انسانیت باشد.[4]
برای اطلاع بیشتر، ر. ک: 337.
[1]. «فَقُلْنا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً». بقره، 65.
[2]. «مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: الْفِیلُ مَسْخٌ کَانَ مَلِکاً زَنَّاءً وَ الذِّئْبُ مَسْخٌ کَانَ أَعْرَابِیّاً دَیُّوثاً وَ الْأَرْنَبُ مَسْخٌ کَانَتِ امْرَأَةً تَخُونُ زَوْجَهَا وَ لَا تَغْتَسِلُ مِنْ حَیْضِهَا وَ الْوَطْوَاطُ مَسْخٌ کَانَ یَسْرِقُ تُمُورَ النَّاسِ وَ الْقِرَدَةُ وَ الْخَنَازِیرُ قَوْمٌ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ اعْتَدَوْا فِی السَّبْتِ وَ الْجِرِّیثُ وَ الضَّبُّ فِرْقَةٌ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَمْ یُؤْمِنُوا حَیْثُ نَزَلَتِ الْمَائِدَةُ عَلَى عِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ع فَتَاهُوا فَوَقَعَتْ فِرْقَةٌ فِی الْبَحْرِ وَ فِرْقَةٌ فِی الْبَرِّ وَ الْفَأْرَةُ فَهِیَ الْفُوَیْسِقَةُ وَ الْعَقْرَبُ کَانَ نَمَّاماً وَ الدُّبُّ وَ الزُّنْبُورُ کَانَتْ لَحَّاماً یَسْرِقُ فِی الْمِیزَانِ». کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج 6، ص 246، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. زیرا برخی از انواع مسخ از نظر حکم همانند نسخ است که قابل پذیرش نیست. ر. ک: 12240 و 689.
[4]. ر. ک: طباطبائى، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 208، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374ش